Tương truyền, vùng đất ấp An Lạc – nơi đặt đền Bảo Lộc ngày nay – vốn là Thái ấp của An Sinh Vương Trần Liễu, thân phụ của Hưng Đạo Đại Vương Trần Quốc Tuấn và là anh ruột của vua Trần Thái Tông, vị vua đầu tiên của triều Trần. Đây cũng chính là nơi sinh ra và lớn lên của Trần Quốc Tuấn, vị danh tướng kiệt xuất, nhà quân sự lỗi lạc, người đã ba lần chỉ huy quân dân Đại Việt đánh tan quân xâm lược Nguyên – Mông, làm rạng danh non sông. Nhân dân tôn kính gọi ông là Đức Thánh Trần, lập đền thờ để tưởng nhớ công lao to lớn ấy.

Đền Bảo Lộc được xây dựng theo thế “long chầu, hổ phục”, tọa lạc gần bờ sông Châu Giang hiền hòa. Thuở ban đầu, đền chỉ là ba gian nhà gỗ lim lợp ngói mũi hài giản dị. Theo thời gian, do tác động của thiên nhiên, dòng sông sạt lở, đền đã được chuyển vào phía Nam làng Bảo Lộc, cách vị trí cũ khoảng 300 mét và được dựng lại với ba gian nhà lợp rạ. Sau này ngôi đền đã được xây dựng kiên cố hơn theo kiểu “chồng diêm tám mái”, mang đậm phong cách kiến trúc truyền thống Việt Nam.

Đến năm 1928, công trình đền Bảo Lộc được khởi công xây dựng quy mô hơn bằng nguồn kinh phí do nhân dân và du khách thập phương đóng góp. Đền được thiết kế theo hình chữ “Đinh”, gồm: Tiền đường 7 gian, Trung đường 5 gian, Hậu cung 3 gian. Khuôn viên đền rộng rãi, chính giữa là Đền thờ Quốc Công Tiết Chế Hưng Đạo Đại Vương Trần Quốc Tuấn, phía trái là Chùa thờ Phật, phía phải là Phủ thờ Mẫu. Phía sau là Đền Khải Thánh – nơi thờ Vương phụ, Vương mẫu và hai người con gái của Trần Quốc Tuấn.

Trong đền có hai pho tượng Đức Thánh Trần: một bằng đồng nặng 4,8 tấn đặt tại Trung đường, tượng ngồi uy nghi, hai bên là tượng con trai Trần Hưng Vũ Vương Nghiễn và con rể Phạm Ngũ Lão; pho còn lại bằng gỗ trầm hương đặt tại Hậu cung, bên hữu thầy dạy văn, bên tả thầy dạy võ. Ngoài ra, đền còn lưu giữ nhiều hiện vật quý giá như: chuông đồng cổ từ thế kỷ XIX khắc bốn chữ “An Lạc từ chung”, các tượng đồng, tượng mộc, long ngai, bài vị, hoành phi, câu đối, sắc phong, thần phả...

Ngày 12-4-2013, đền Bảo Lộc tiếp nhận một Đạo sắc phong cổ quý giá do vua Thiệu Trị ban tặng Trần Quốc Tuấn năm 1845, phong ông là “Hưng Đạo Thượng Đẳng Thần” kèm mỹ tự “Vĩ liệt”. Đặc biệt, nơi đây còn lưu giữ một ấn tín bằng đồng nặng 3,5kg được vua ban cho Đức Thánh Trần, hiện hữu như một chứng tích thiêng liêng qua bao thế hệ.

Hàng năm, vào ngày 20 tháng 8 âm lịch, đền tổ chức lễ hội truyền thống Trần Hưng Đạo long trọng, thu hút đông đảo du khách và người dân thập phương. Lễ hội không chỉ là dịp tưởng nhớ công lao vĩ đại của vị anh hùng dân tộc mà còn là cơ hội để du khách khám phá các hoạt động văn hóa dân gian như: đấu vật, cờ người, múa rối nước, tạo không khí lễ hội sôi động và hấp dẫn.

Ngoài giá trị tâm linh, đền Bảo Lộc còn là nơi lưu giữ hào khí Đông A, giáo dục lòng yêu nước và truyền thống lịch sử cho thế hệ trẻ. Đây cũng là địa chỉ đỏ trong hành trình du lịch tâm linh và văn hóa về miền đất thiêng, nơi sản sinh những nhân tài lỗi lạc cho đất nước.

Hãy đến đền Bảo Lộc, tìm về nơi ghi dấu chân người anh hùng, để lắng đọng tâm hồn giữa không gian cổ kính và linh thiêng, nơi vẻ đẹp văn hóa – lịch sử hòa quyện cùng tâm linh ngàn đời.