Năm 1262, nhà Trần cho xây dựng phủ Thiên Trường – nơi được xem là nền móng đầu tiên cho sự hình thành và phát triển đô thị Nam Định sau này. Vùng đất này trải qua nhiều lần đổi tên như Thiên Trường, Vị Hoàng, Sơn Nam, Thành Nam, Nam Định, đến tháng 7/2025 sau khi sáp nhập nơi đây trực thuộc tỉnh Ninh Bình. Suốt chiều dài lịch sử, phố cổ Thành Nam luôn gắn liền với nhịp sống sầm uất của kinh tế - văn hóa khu vực đồng bằng Bắc Bộ.

Khí hậu ở Phố cổ Thành Nam, tỉnh Ninh Bình đặc trưng với bốn mùa rõ rệt, trong đó mùa xuân và mùa hè là thời điểm lý tưởng để khám phá phố cổ. Đặc biệt, nếu muốn tìm hiểu sâu hơn về văn hóa địa phương, du khách có thể lựa chọn các dịp lễ hội lớn như lễ hội chợ Viềng (8/1 âm lịch), lễ hội đền Trần (15/1 âm lịch), lễ hội phủ Dầy (3 – 8/3 âm lịch), lễ hội chùa Keo Hành Thiện và chùa Cổ Lễ, diễn ra vào tháng 9 âm lịch.

Theo ghi chép, phố cổ Thành Nam xưa từng có khoảng 40 con phố, trong đó có 35 phố mang tên “Hàng” – như Hàng Sắt, Hàng Mâm, Hàng Đồng, Hàng Bát, Hàng Ghế, Hàng Kẹo, Hàng Tiện,... Các tên phố phản ánh mặt hàng chủ đạo được bày bán tại đó, tạo nên đặc trưng buôn bán nhộn nhịp và đa dạng. Kiến trúc phố cổ là sự hòa quyện hài hòa giữa phong cách truyền thống Việt Nam với ảnh hưởng từ Trung Hoa và Pháp, thể hiện qua các ngôi nhà liền kề, mái ngói, cửa gỗ, ban công vòm cong và họa tiết trang trí cầu kỳ.

Ngày nay, dù nhiều con phố đã được thay tên và không còn buôn bán theo ngành nghề truyền thống, nhưng phố cổ Thành Nam vẫn lưu giữ nhiều dấu ấn xưa cũ. Những con phố như Hàng Đồng, Hàng Tiện, Hàng Sắt... vẫn còn tồn tại, với các ngôi nhà cổ xen kẽ kiến trúc hiện đại, tạo nên nét đẹp giao thoa giữa quá khứ và hiện tại. Đặc biệt, phố Hàng Đồng được ví như “phố kiến trúc Pháp” với những ngôi nhà cổ mái vòm, tường vàng phai màu theo thời gian nhưng vẫn giữ nguyên vẻ đẹp thanh lịch, cổ kính, mang lại cảm giác hoài niệm cho bất cứ ai đặt chân tới đây.

Sau khi dạo quanh phố cổ, du khách đừng quên ghé qua các khu phố sôi động như Hai Bà Trưng, Bắc Ninh, Diên Hồng, chợ Ngõ Ngang... để thưởng thức những món ăn trứ danh của ẩm thực địa phương như phở bò gia truyền, xôi xíu thơm lừng, bún chả, bánh xíu páo đậm đà hay bánh cuốn làng Kênh mịn màng, dẻo ngon.

Phố cổ Thành Nam không chỉ là một địa danh gợi nhớ về thời kỳ phồn vinh trong lịch sử mà còn là nơi lưu giữ tinh thần, bản sắc văn hóa của người dân địa phương. Đây chắc chắn sẽ là điểm dừng chân lý tưởng dành cho du khách yêu thích khám phá những giá trị truyền thống và vẻ đẹp trường tồn cùng năm tháng của đất Việt.