Là một trong những cái nôi của nghề dệt lụa truyền thống Việt Nam, với lịch sử hơn 700 năm hình thành và phát triển, làng nghề Nha Xá đã trở thành biểu tượng văn hóa, nghệ thuật và niềm tự hào của người dân địa phương.
Theo truyền thuyết, nghề dệt lụa ở đây được khởi nguồn từ thời Trần, do danh tướng Trần Khánh Dư truyền dạy cho dân làng cách trồng dâu, nuôi tằm, quay tơ, dệt lụa. Trải qua bao biến thiên của lịch sử, nghề xưa vẫn được gìn giữ, phát triển và không ngừng vươn xa.
Đến với Nha Xá hôm nay, du khách sẽ cảm nhận được nhịp sống rộn ràng của một làng nghề thủ công truyền thống đang từng bước hiện đại hóa. Mặc dù hiện nay nguyên liệu tơ chủ yếu được nhập từ các vùng chuyên canh như Bảo Lộc nhưng người dân nơi đây vẫn chú trọng vào khâu dệt, nhuộm và hoàn thiện sản phẩm với sự tỉ mỉ, sáng tạo và tâm huyết. Đặc biệt, nhiều nghệ nhân vẫn duy trì kỹ thuật nhuộm màu từ các nguyên liệu tự nhiên như lá trầu, củ nâu, vỏ dò, giúp cho lụa Nha Xá không chỉ bền màu mà còn thân thiện với môi trường.
Các sản phẩm lụa của Nha Xá rất đa dạng: từ lụa trơn, lụa hoa văn, vải đũi, vải lanh, cho đến khăn choàng, áo dài, túi xách… Tất cả đều mang nét tinh tế, mềm mại, nhẹ nhàng đặc trưng, được ưa chuộng không chỉ trong nước mà còn xuất khẩu sang nhiều quốc gia. Không chỉ là nơi sản xuất, làng lụa Nha Xá còn là một điểm đến du lịch làng nghề hấp dẫn. Du khách khi đến đây có thể tận mắt chứng kiến quy trình dệt lụa công phu, lắng nghe tiếng lách cách của khung cửi, thử tay dệt vải dưới sự hướng dẫn của các nghệ nhân, hay trải nghiệm nhuộm vải bằng các loại thảo mộc tự nhiên.
Năm 2016, làng nghề Nha Xá vinh dự được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Đây là sự ghi nhận xứng đáng cho những nỗ lực không ngừng của người dân trong việc bảo tồn và phát huy giá trị truyền thống. Ngày nay, Nha Xá không chỉ giữ được hồn cốt của một làng nghề cổ, mà còn vươn mình mạnh mẽ nhờ áp dụng công nghệ mới, phát triển thương mại điện tử và mở rộng thị trường trong nước và quốc tế.
Nếu có dịp, du khách hãy dành thời gian ghé thăm làng lụa Nha Xá – nơi không chỉ lưu giữ nghề truyền thống bao đời, mà còn là minh chứng sống động cho sự kiên trì, sáng tạo và đổi mới của người dân làng nghề trong thời đại mới. Tại đây, giữa không gian yên bình bên dòng sông Hồng, du khách sẽ được đắm mình trong sắc màu rực rỡ của lụa, lắng nghe thanh âm thân thuộc của khung cửi, và cảm nhận rõ nét vẻ đẹp tinh tế trong từng tấm vải được dệt nên từ bàn tay khéo léo của các nghệ nhân. Lụa Nha Xá không chỉ là sản phẩm thủ công, mà còn là sợi dây gắn kết giữa quá khứ và hiện tại, giữa văn hóa truyền thống và nhịp sống hiện đại, góp phần làm giàu thêm bản sắc văn hóa Việt Nam.