Nằm bên dòng sông Ninh Cơ hiền hòa, chùa Keo Hành Thiện thuộc xã Xuân Hồng, tỉnh Ninh Bình là một trong những ngôi chùa cổ kính và linh thiêng. Không chỉ nổi tiếng bởi kiến trúc gỗ độc đáo, hài hòa với thiên nhiên, chùa Keo còn là nơi lưu giữ nhiều giá trị lịch sử – văn hóa đặc biệt, gắn liền với Thiền sư Dương Không Lộ – một bậc danh tăng thời Lý, được nhân dân tôn kính là Đức Thánh Tổ.
Hằng năm, vào các ngày từ 13 đến 15 tháng 9 âm lịch, lễ hội chùa Keo Hành Thiện được tổ chức trọng thể, thu hút đông đảo nhân dân địa phương và du khách thập phương về tham dự. Đây là dịp để tưởng nhớ và tri ân công đức của Thiền sư Dương Không Lộ – người có công truyền bá Phật pháp, chữa bệnh cứu người và mở mang nhiều ngành nghề như đúc đồng, làm muối, đánh cá cho dân làng Hành Thiện xưa.
Lễ hội chùa Keo được tổ chức trang nghiêm, với nhiều nghi lễ cổ truyền mang đậm sắc thái Phật giáo và tín ngưỡng dân gian như lễ rước kiệu, lễ tế Thánh, nghi thức đọc văn tế, lễ dâng hương… Trong đó, đặc sắc nhất là nghi lễ rước bộ vào đêm 14 tháng 9 âm lịch, tái hiện sinh động truyền thuyết Đức Thánh Tổ thị hiện xuống trần, đem ánh sáng cứu độ muôn dân. Những nghi lễ ấy không chỉ thể hiện tấm lòng thành kính của hậu thế mà còn góp phần gìn giữ, phát huy bản sắc văn hóa tâm linh truyền thống.
Bên cạnh phần lễ trang trọng, phần hội diễn ra sôi nổi, hấp dẫn với nhiều trò chơi dân gian truyền thống như bơi trải đứng, đua thuyền trên sông, thi đấu cờ người, đấu vật, hát văn, múa rồng, tổ tôm điếm… Đặc biệt, hội thi bơi trải đứng trên sông Ninh Cơ là một điểm nhấn độc đáo, thể hiện tinh thần thượng võ và tính cộng đồng sâu sắc của người dân vùng sông nước.
Lễ hội chùa Keo không chỉ là một sự kiện văn hóa – tôn giáo quan trọng, mà còn là dịp để gắn kết cộng đồng, bảo tồn và phát huy các giá trị truyền thống quý báu của dân tộc. Với ý nghĩa lịch sử, tâm linh và nghệ thuật sâu sắc, lễ hội chùa Keo Hành Thiện đã được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.