Lễ hội đền Thái Vi được diễn ra trong hai ngày 11 và 12/4/2025 (tức ngày 14 và 15/3 âm lịch) tại Di tích lịch sử văn hóa Đền Thái Vi, xã Ninh Hải, thành phố Hoa Lư. Đây là lễ hội truyền thống của nhân dân xã Ninh Hải đã được gìn giữ trao truyền từ nhiều thế hệ.
Lễ hội đền Thái Vi được tổ chức thường niên nhằm tưởng nhớ công ơn các vị vua Trần và các anh hùng có công với đất nước, đặc biệt là vua Trần Thái Tông, người đã có công chiêu dân lập ấp ở xã Ninh Hải.
Tài liệu sử sách còn ghi, sau thắng lợi cuộc kháng chiến chống quân Nguyên Mông lần thứ nhất, vua Trần Thái Tông đã nhường ngôi cho con là Thái tử Hoằng (tức Trần Thánh Tông), sau đó trở về vùng núi Trường Yên để tu hành. Tại đây vua Trần Thái Tông đã biến khu rừng hoang vu thành nơi dân cư đông đúc, chiêu dân, lập làng Văn Lâm. Công lao của vua Trần Thái Tông rất lớn. Vì vậy sau khi ông mất, thọ 60 tuổi (1218- 1277) nhân dân đã xây dựng đền thờ Trần Thái Tông, Hiền Từ Hoàng Thái Hậu (tức Hoàng hậu Thuận Thiên) và vua Trần Thánh Tông. Gọi là Thái Vi, vì là nơi Hoàng đế nhà Trần xuất gia. Với giá trị tiêu biểu và ý nghĩa lịch sử to lớn, năm 1994, Đền Thái Vi được xếp hạng là Di tích lịch sử văn hóa đặc biệt quan trọng của Quốc gia.
Nét đẹp trong Lễ hội đền Thái Vi đó là việc gìn giữ, lưu truyền, bảo tồn những giá trị bản sắc với các nghi lễ truyền thống được tổ chức trang trọng, linh thiêng như: Lễ mở cửa đền, Lễ rước kiệu, Lễ dâng hương, tế lễ cổ truyền, Lễ tạ…Với ý nghĩa báo đáp công đức của các bậc tiền nhân, những người có công khai khẩn đất đai, phát triển xóm làng. Các nghi lễ của Lễ hội đền Thái Vi là sự thể hiện đạo lý “Uống nước nhớ nguồn” của con người và văn hóa Việt Nam, góp phần bảo tồn phát huy những giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc.
Phần hội diễn ra trong không khí vui tươi, sôi động có sự tham gia của nhân dân và du khách với các hoạt động, trò chơi dân gian truyền thống như: đua thuyền, kéo co, cờ tướng, tổ tôm điếm…
Trong Lễ hội đền Thái Vi phản ánh nét văn hóa lịch sử lâu đời như là việc lưu giữ nghi lễ mang tính cổ xưa về tục thờ tiền hiền, hậu hiền, thờ anh hùng dân tộc, truyền thống đạo lý của người Việt là nhớ ơn tổ tiên, những người có công với làng xã, cộng đồng, đất nước. Gìn giữ tục lệ rước Thánh, rước kiệu, tế lễ,...đã được phát huy và bảo tồn qua các thế hệ của nhân dân xã Ninh Hải.
Lễ hội đền Thái Vi là một trong những hoạt động văn hóa có ý nghĩa quan trọng trong đời sống văn hóa tinh thần của người dân địa phương. Lễ hội là tư liệu lịch sử giá trị góp phần bổ sung cho sự phong phú và đa dạng của hệ thống lễ hội ở nước ta. Trao truyền, giáo dục truyền thống văn hóa của địa phương đến các thế hệ dù đang sinh sống ở bất cứ vùng miền nào hướng về nguồn cội, tiếp tục gìn giữ phát huy giá trị truyền thống quê hương./.