Đền Thái Vi tọa lạc tại thôn Văn Lâm, xã Ninh Hải, huyện Hoa Lư, tỉnh Ninh Bình. Đây là di tích lịch sử văn hóa đồng thời là điểm đến trong tuyến du lịch văn hóa sinh thái Tam Cốc – Bích Động. Đền Thái Vi được người dân xây dựng vào khoảng thế kỷ thứ 13, đây là nơi thờ các vị vua của triều đại nhà Trần, các tướng nhà Trần và Hoàng hậu Thuận Thiên. Ngôi đền được xây trên chính nền của hành cung Vũ Lâm, một căn cứ địa trong cuộc kháng chiến chống Nguyên Mông lần thứ hai của nhà Trần.
Vào đền qua Nghi Môn, du khách đi một đoạn bên tay phải thấy gác chuông hai tầng, tám mái song song, đăng đối, xây theo kiểu chồng diêm. Gác chuông làm toàn bằng gỗ lim, các mái lợp ngói mũi hài, các góc là các đầu đao cong vút lên như hình đuôi con chim phượng hoàng. Ở đây treo một quả chuông đúc từ năm Chính Hoà thứ 19 (1689). Đối diện với gác chuông theo đường chính đạo là tháp bia và ba tấm bia dựng hai bên. Tháp bia bốn mặt, dựng năm 1926. Nội dung các tấm bia ghi lại những năm trùng tu và tu sửa đền Thái Vi, công đức những người có công cúng tiến xây dựng đền.
Đường chính đạo và sân Rồng đều lát đá xanh. Sân rồng rộng khoảng 40m vuông. Hai bên sân rồng là hai dãy nhà Vọng- nơi xưa kia các cụ chờ vào tế lễ.
Từ sân rồng bước theo các bậc đá có độ cao 1,2m là đến Ngũ đại môn (5 cửa lớn) sừng sững, có 6 hàng cột đá tròn song song đều được chạm khắc nổi long vương chầu vào chính diện.
Bái Đường uy nghi, trên cao treo bức hoành phi sơn son thiếp vàng có bốn chữ Hán lớn “Long đức chính trung”. Bái Đường gồm 6 cột đá vuông và Trung Đường với hai hàng cột đá tròn, mỗi hàng 4 cột, đều được chạm khắc nổi long, ly, quy, phượng, cá chép hoá long. Gian Chính Tẩm cũng có 8 cột đá tròn được chạm khắc nổi: cầm, kỳ, thi, hoạ. Điều độc đáo ở đền Thái Vi là tất cả các cột đều làm bằng các tảng đá xanh nguyên khối cao to, được chạm khắc rất công phu, tỉ mỉ, đường nét uyển chuyển, tao nhã như chạm gỗ. Ngay cả những ban thờ, đồ thờ, bát nhang đều được làm từ đá xanh nguyên khối. Nhờ đó đã tạo cho ngôi đền có dáng vẻ nguy nga, kiên cố, vững chãi.
Trong Cung khám của Chính Tẩm, ở giữa đặt tượng thờ các vị vua nhà Trần: Trần Thái Tông, Trần Thánh Tông, Trần Nhân Tông, Trần Anh Tông; các tướng: Trần Hưng Đạo, Trần Quang Khải và hoàng hậu Thuận Thiên. Tại khu di tích đền Thái Vi còn một am nhỏ là nơi vua Trần Thái Tông đã lập nên và ở đó tu hành trong thời gian cuối đời.
Hàng năm lễ hội đền Thái Vi được mở từ ngày 14/03 đến 17/03 âm lịch. Đây là dịp để nhân dân Ninh Bình và nhân dân cả nước tưởng nhớ công lao các vua Trần - những người có công lớn với dân với nước.
Với nhiều giá trị văn hóa tiêu biểu và ý nghĩa lịch sử, năm 1994 đền Thái Vi được xếp hạng là di tích lịch sử văn hóa cấp Quốc gia.
Hãy đến thưởng ngoạn thắng cảnh Tam Cốc – Bích Động và chiêm bái đền Thái Vi trong hành trình khám phá Ninh Bình bạn nhé!