Ninh Bình là vùng đất nổi tiếng với các món đặc sản dân dã thấm đượm hương vị quê hương như: Ốc núi, nem chua Yên Mạc, thịt dê, cơm cháy, bánh đa cá rô,… Trong số đó có một món ăn vô cùng dân dã, thể hiện hình ảnh bình dị chân quê của người Ninh Bình đó là món cá kho gáo.
Nhắc đến cái tên “cá kho gáo” chắc hẳn có khá nhiều du khách còn lạ lẫm hoặc có thể nghĩ gáo ở đây là một dụng cụ dùng để kho cá giống niêu đất. Nhưng không phải vậy, mà gáo ở đây để chỉ một loại quả có tên là gáo- đây là loại quả có vị chua, hơi ngọt mát và có mùi thơm nên thường được dùng thay me, sấu để kho cá hoặc để nấu canh chua. Cây gáo là loại cây thường được tìm thấy ở những nơi như ven sông, suối hay các hang đá. Quả gáo có hai loại là gáo xanh và gáo vàng, gáo xanh thì hơi chát còn gáo vàng thì hơi chua, tuy nhiên cả hai loại này đều thích hợp để dùng kho cá.
Cá kho gáo. Ảnh: Internet
Để có một niêu cá kho gáo chuẩn hương vị Ninh Bình không phải là quá khó nhưng cần được chuẩn bị thật kĩ càng trong khâu chọn nguyên liệu. Theo kinh nghiệm của người dân bản địa cho biết: “ Khi chọn gáo phải chọn những quả gáo còn xanh non vì những quả xanh có một vị chua và thơm nhất định, không nên chọn những quả già vì những quả đó không còn giữ được hương vị đặc trưng của gáo nữa”. Đối với cá thì nên chọn những con cá vẫn còn tươi sống và được chế biến ngay khi còn tươi. Cá phải được đánh vẩy, loại bỏ phần nội tạng, rửa sạch và đem cắt khúc sao cho vừa ăn, thêm muối, gừng, giấm vào để làm giảm mùi tanh của cá.
Sau khi đã chuẩn bị xong ta tiến hành kho cá, xếp một lớp quả gáo đã được thái lát mỏng xuống đáy niêu sau đó cứ lần lượt xen kẽ một lớp cá rồi lại đến một lớp gáo cho đến khi hết. Cuối cùng ta nêm nếm gia vị sao cho vừa ăn gồm một củ hành khô, một nhánh gừng, hai thìa nước mắm, một thìa hạt nêm, hạt tiêu, ớt và một chút kẹo màu để món ăn trông bắt mắt hơn. Tiếp đó ta cho niêu cá lên bếp và đun nhỏ lửa cho đến khi cạn nước và cá trong niêu đã nhừ. Nhìn đĩa cá kho với màu sắc hấp dẫn cùng hương vị thơm ngon đặc biệt của quả gáo khi được ăn cùng cơm trắng chắc chắn bất cứ ai khi được thưởng thức cũng không thể cưỡng lại được hương vị của nó. Đây sẽ là món ăn đưa cơm mang đậm chất quê giản dị dân dã, dù có ăn nhiều mấy cũng không thấy ngán.
Cá kho gáo là món ăn tuy được chế biến từ các nguyên liệu bình dân nhưng đã trở thành đặc sản của Ninh Bình được nhiều người biết đến nhờ hương vị khó quên. Nếu có dịp về du lịch tại mảnh đất xinh đẹp này, du khách nhớ đừng quên thưởng thức món ăn hấp dẫn mang đậm bản sắc quê hương này nhé!