Giữa những ngày đông se lạnh, khi hơi sương còn vương trên sườn núi Tràng An hay cánh đồng Hoa Lư, chẳng gì ấm lòng bằng mâm cơm quê bốc khói, trong đó có nồi cá kho gáo – món đặc sản dân dã đã theo người Ninh Bình từ bao đời. Không cầu kỳ, không sang trọng, cá kho gáo gây thương nhớ bởi chính hương vị mộc mạc của vùng đất cố đô xưa.
Quả gáo có nhiều ở Ninh Bình, chủ yếu mọc ven suối hay chân đồi, gần các hang đá. Theo người dân địa phương, quả gáo có vẻ ngoài khá giống chôm chôm, vị chua, hơi chát. Để làm món cá kho gáo thơm ngon, người Ninh Bình thường dùng cá rô đồng hoặc cá quả. Cá được rửa sạch, để ráo rồi ướp với nước mắm cốt, riềng giã nhỏ, tiêu, ớt và lát gáo thái mỏng. Tất cả được xếp lớp vào niêu đất, thêm chút nước mắm, nước hàng rồi kho liu riu trong nhiều giờ liền. Khi niêu cá đã săn lại, thịt cá mềm nhưng không nát, thấm đẫm vị chua thanh của gáo và hương thơm riềng sả lan toả – đó chính là lúc món ăn đạt đến độ “chuẩn vị” nhất.
Giữa cái lạnh miền Bắc, chỉ cần mở nắp niêu cá, hơi nóng bốc lên mang theo mùi thơm quyến rũ cũng đủ khiến bữa cơm thêm ấm áp. Cá kho gáo ăn cùng cơm trắng, rau luộc hoặc dưa cải chua, mỗi thứ đan vào nhau tạo nên một bản hòa tấu hương vị giản dị mà sâu lắng.
Giữa vô vàn món ngon, cá kho gáo vẫn giữ cho mình vị trí đặc biệt: đơn giản nhưng tinh tế, bình dị nhưng đậm chất truyền thống, là “hơi ấm” kết nối con người, là hương vị góp phần làm nên bản sắc ẩm thực Ninh Bình.
Nếu bạn muốn khám phá ẩm thực vùng đất cố đô, đừng bỏ lỡ cơ hội thưởng thức niêu cá kho gáo – món ngon mùa đông làm say lòng biết bao thực khách gần xa!