Vùng quê Hải Hậu không chỉ níu chân du khách bằng vẻ đẹp mộc mạc của những mái nhà cổ kính, những con đường làng bình yên và cánh đồng lúa trải dài tít tắp, mà còn bởi nét độc đáo trong ẩm thực truyền thống. Một trong những món ăn dân dã nhưng đầy hấp dẫn của vùng đất này là bánh nhãn - loại bánh giòn rụm, thơm ngon, mang trong mình hương vị truyền thống đã gắn bó với bao thế hệ người dân nơi đây.
Bánh nhãn là đặc sản có nguồn gốc từ Hải Hậu - nơi nổi tiếng với các làng nghề lâu đời. Bánh có hình tròn nhỏ, màu vàng ươm, trông giống hạt nhãn nên được gọi là “bánh nhãn”. Trải qua thời gian, món bánh mộc mạc này đã trở thành một phần không thể thiếu trong mâm cỗ ngày Tết, giỗ chạp hay được chọn làm quà biếu mỗi dịp về quê.
Để làm ra những mẻ bánh nhãn thơm ngon, người thợ phải trải qua nhiều công đoạn tỉ mỉ và công phu. Nguyên liệu chính gồm bột gạo nếp, trứng gà ta, đường trắng và mỡ lợn sạch. Gạo nếp được lựa chọn kỹ lưỡng, thường là loại nếp cái hoa vàng – hạt đều, trắng, dẻo thơm. Gạo được sàng sạch, loại bỏ sạn và hạt kém chất lượng, sau đó xay mịn rồi trộn đều với trứng gà để tạo thành khối bột dẻo mịn. Bột sau khi nhào kỹ sẽ được chia nhỏ, vo tròn thành từng viên cỡ đầu ngón tay. Những viên bột này được chiên trong chảo mỡ sôi liu riu cho đến khi bánh phồng lên và chuyển sang màu vàng óng. Khi bánh đạt độ giòn vừa đủ, người thợ sẽ vớt ra, để ráo mỡ. Công đoạn tiếp theo là thắng đường - bước quan trọng quyết định độ ngọt giòn, bắt mắt của bánh. Khi đường trắng được nấu chảy, người làm bánh nhanh tay đảo đều để lớp đường bám đều quanh viên bánh, tạo thành một lớp áo mịn, trắng, không quá dày nhưng đủ để giữ được vị ngọt thanh.
Bánh nhãn khi ăn có vị thơm của trứng, dẻo của gạo nếp, ngọt nhẹ của đường trắng mà lại giòn tan trong miệng. Đặc biệt, bánh nhãn rất hợp để thưởng thức, nhâm nhi cùng chén trà xanh, tạo nên một trải nghiệm ẩm thực đầy thi vị. Điều tạo nên sự khác biệt của bánh nhãn Hải Hậu không chỉ nằm ở kỹ thuật chế biến khéo léo, mà còn là sự sự lựa chọn nguyên liệu sạch, không chất bảo quản, hoàn toàn được làm thủ công - đảm bảo an toàn cho sức khỏe.
Dù không được chế biến cầu kỳ, bánh nhãn vẫn mang lại cảm giác gần gũi, thân thuộc đối với mỗi người. Chính sự giản dị ấy đã khiến món bánh trở thành đặc sản được nhiều người yêu thích và tìm mua khi có dịp đến vùng đất Hải Hậu. Ngày nay, bánh nhãn không chỉ được tiêu thụ rộng rãi trong tỉnh mà còn xuất hiện ở nhiều địa phương trên cả nước, thậm chí được xuất khẩu để phục vụ kiều bào ở nước ngoài. Du khách khi ghé thăm Ninh Bình có thể dễ dàng tìm mua bánh nhãn tại các chợ quê, làng nghề truyền thống Hải Hậu hoặc các cửa hàng đặc sản trong khu vực.
Không chỉ là món ăn vặt dân dã, bánh nhãn còn là nét chấm phá độc đáo trong bức tranh ẩm thực truyền thống của vùng đất Ninh Bình. Giản dị trong nguyên liệu, mộc mạc trong hương vị nhưng lại đậm đà bản sắc quê hương - bánh nhãn chắc chắn là món quà quê nhỏ bé nhưng chứa đựng nhiều giá trị văn hóa và tình cảm chân thành dành tặng cho người thân, bạn bè. Nếu có dịp đặt chân đến Ninh Bình, đừng quên thưởng thức và mang về cho mình một chút “hồn quê” qua những chiếc bánh nhãn giòn tan, ngọt ngào và đầy ấm áp.