Trên vùng đất phù sa ven sông Ninh Cơ, hai làng nghề truyền thống – Cổ Chất và Cự Trữ đã và đang gìn giữ một kho tàng văn hóa đặc sắc gắn liền với nghề nuôi tằm, dệt vải. Nếu Cổ Chất nổi tiếng với nghề ươm tơ từ hàng trăm năm trước, thì Cự Trữ lại là nơi tiếp nối dòng tơ óng ánh ấy để dệt nên những tấm vải bền đẹp, phục vụ khắp mọi miền đất nước.
Làng Cổ Chất, từ bao đời nay, đã gắn bó với nghề ươm tơ như một phần không thể thiếu trong đời sống của người dân nơi đây. Từ việc chọn kén, luộc kén cho đến kéo tơ, tất cả đều đòi hỏi sự tỉ mỉ, kiên nhẫn và kỹ thuật cao. Những đôi tay khéo léo của người thợ đã biến những kén tằm nhỏ bé thành sợi tơ mượt mà, óng ánh, đạt độ mịn và dai khó nơi nào sánh kịp.
Cách Cổ Chất không xa là làng Cự Trữ, nơi tiếng thoi lách cách, tiếng khung dệt rộn ràng vang vọng khắp thôn xóm. Nghề dệt ở đây cũng có lịch sử lâu đời, gắn bó mật thiết với nguồn nguyên liệu tơ tằm từ chính Cổ Chất. Nhờ những sợi tơ óng mượt được ươm bằng kỹ thuật truyền thống, người dân Cự Trữ tạo nên nhiều sản phẩm đa dạng như khăn mặt, khăn tắm, vải may mặc, thậm chí cả băng gạc y tế.
Điều đặc biệt là dù thời đại có đổi thay, người dân Cự Trữ vẫn giữ được tinh thần lao động cần mẫn, tiếp thu cải tiến công nghệ để nâng cao năng suất mà vẫn giữ nét thủ công truyền thống. Từ những khung dệt tay, ngày nay nhiều hộ đã chuyển sang sử dụng khung có gắn mô-tơ điện, cho phép vận hành nhiều khung cùng lúc, mang lại thu nhập ổn định cho hàng ngàn lao động tại địa phương.
Hai làng nghề – Cổ Chất và Cự Trữ – như hai mắt xích không thể tách rời trong chuỗi sản xuất tơ lụa truyền thống của vùng đồng bằng châu thổ sông Hồng. Một bên cần mẫn nuôi tằm, kéo kén, một bên miệt mài dệt vải – tất cả hòa quyện thành một nhịp điệu lao động vừa mộc mạc, vừa trữ tình. Trong từng sợi tơ, từng tấm vải là sự gói ghém bao ký ức của cha ông, là bản giao hưởng của những đôi tay tài hoa và trái tim tha thiết với nghề.
Ngày nay, giữa nhịp sống công nghiệp hối hả, hai làng nghề vẫn miệt mài giữ lấy tinh hoa truyền thống, từng bước khôi phục và phát triển làng nghề theo hướng bền vững, kết hợp du lịch trải nghiệm và giáo dục văn hóa bản địa. Hành trình tìm về Cổ Chất và Cự Trữ không chỉ là chuyến đi khám phá một miền quê yên bình, mà còn là cơ hội để chạm vào những giá trị văn hóa bền bỉ, sâu sắc – nơi từng sợi tơ, từng thớ vải vẫn đang thầm kể câu chuyện về niềm tự hào của đất và người Nam Định.