Mỗi độ xuân về, khi những tia nắng ấm đầu tiên trải dài trên cánh đồng quê hương, người dân lại náo nức chuẩn bị cho Lễ hội Tịch điền – một lễ hội truyền thống mang đậm dấu ấn lịch sử và văn hóa nông nghiệp của dân tộc Việt Nam.
Lễ hội diễn ra vào ngày mùng 7 tháng Giêng âm lịch hàng năm, tại khu vực chân núi Đọi – nơi được coi là “quê hương của Tịch điền” – vùng đất thiêng liêng gắn liền với hình ảnh vị vua thân dân, khuyến khích sản xuất nông nghiệp: Lê Đại Hành.
Theo sử sách ghi lại, vào mùa xuân năm 987, vua Lê Đại Hành đã đích thân xuống đồng cày ruộng tại Đọi Sơn để động viên tinh thần lao động của nông dân, khẳng định vai trò trọng yếu của nông nghiệp trong phát triển quốc gia. Từ đó, nghi thức “tịch điền” – vua xuống ruộng cày đầu xuân – trở thành một quốc lễ, được duy trì qua nhiều triều đại như Lý, Trần, Lê… và để lại ảnh hưởng sâu rộng trong đời sống văn hóa người Việt. Sau nhiều thế kỷ mai một, lễ hội Tịch điền Đọi Sơn được phục dựng và tổ chức trở lại từ năm 2009, và đến nay đã trở thành một trong những lễ hội đầu xuân tiêu biểu của miền Bắc, thu hút đông đảo người dân và du khách thập phương.
Lễ hội được tổ chức với hai phần: phần lễ và phần hội. Phần lễ diễn ra trang nghiêm với các nghi thức dâng hương tưởng niệm vua Lê Đại Hành, rước kiệu, rước nước thiêng và nghi lễ cày ruộng đầu năm do lãnh đạo tỉnh/thành hóa thân làm vua thực hiện, với sự tham gia của trâu chọi được tuyển chọn kỹ lưỡng. Những đường cày đầu tiên mang ý nghĩa cầu cho một năm mưa thuận gió hòa, mùa màng tươi tốt, quốc thái dân an.
Phần hội mang đến bầu không khí sôi nổi, đậm chất làng quê với nhiều hoạt động hấp dẫn như thi cày giỏi, hội chợ nông sản, trình diễn nông cụ truyền thống, các trò chơi dân gian như kéo co, đấu vật, đẩy gậy… cùng các chương trình nghệ thuật dân gian đặc sắc như hát chèo, ca trù, trống hội. Tất cả tạo nên một không gian văn hóa sống động, giàu tính nhân văn và giáo dục truyền thống.
Đặc biệt, khi đến với lễ hội, du khách còn có cơ hội chiêm bái chùa Đọi Sơn – ngôi chùa cổ kính được xây dựng từ thời Lý, tọa lạc trên đỉnh núi Đọi. Đây là một công trình kiến trúc tôn giáo – tâm linh có giá trị lịch sử đặc biệt, là minh chứng cho sự giao thoa giữa đạo Phật và văn hóa dân gian vùng châu thổ sông Hồng.
Lễ hội Tịch điền Đọi Sơn không chỉ là dịp để người dân tri ân tổ tiên, tôn vinh nghề nông mà còn là cơ hội để quảng bá hình ảnh vùng đất văn hiến, trọng đạo nghĩa và giữ gìn truyền thống. Đồng thời, lễ hội góp phần bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa phi vật thể của dân tộc, hướng đến xây dựng những sản phẩm du lịch văn hóa – tâm linh – lễ hội độc đáo, hấp dẫn du khách trong và ngoài nước.