Chùa Đọi Sơn (tên chữ: Long Đội Sơn Tự) là một trong những ngôi chùa cổ kính và linh thiêng bậc nhất của vùng đồng bằng Bắc Bộ. Với vị trí “tọa sơn vọng thủy”, lưng tựa núi, mặt hướng ra cánh đồng rộng lớn, chùa không chỉ là nơi sinh hoạt tín ngưỡng, tôn giáo mà còn là chứng tích của lịch sử và văn hóa lâu đời của dân tộc Việt Nam.
Chùa Đọi Sơn được xây dựng từ thời nhà Lý, vào năm 1031, dưới triều vua Lý Thái Tông. Đây chính là nơi nhà sư nổi tiếng Nguyễn Minh Không từng tu hành – người được xem là ông tổ nghề đúc đồng và là vị thiền sư có nhiều đóng góp quan trọng cho Phật giáo Việt Nam.
Trải qua trầm mặc của thời gian, chùa Đọi Sơn vẫn giữ được vẻ đẹp cổ kính với những nét kiến trúc tiêu biểu của thời Lý như mái cong vút, cột đá chạm trổ tinh xảo, tượng Phật cổ... Đặc biệt, bia Sùng Thiện Diên Linh được dựng năm 1121 tại chùa hiện là một trong những tấm bia đá nổi tiếng nhất của văn hóa Việt Nam, đã được công nhận là Bảo vật quốc gia. Nội dung bia ghi lại quá trình trùng tu chùa và thể hiện tư tưởng nhân văn, yêu nước của thời Lý.
Chùa tọa lạc trên đỉnh núi Đọi cao khoảng 100m so với mực nước biển. Du khách muốn lên chùa sẽ phải bước qua hơn 300 bậc đá, dọc theo sườn núi xanh mướt, như một hành trình tìm về chốn thanh tịnh. Kiến trúc chùa mang đậm phong cách truyền thống với hệ thống tam quan, chính điện, nhà tổ, gác chuông được bố trí hài hòa trong cảnh sắc thiên nhiên hữu tình.
Trong khuôn viên chùa, nhiều cây cổ thụ hàng trăm năm tuổi tỏa bóng mát, không gian thanh tịnh và yên bình, là điểm dừng chân lý tưởng cho những ai tìm kiếm sự an nhiên giữa cuộc sống xô bồ.
Hằng năm, vào ngày 21 tháng 3 âm lịch, lễ hội chùa Đọi Sơn được tổ chức long trọng, thu hút đông đảo phật tử và du khách thập phương. Đây là dịp để người dân tưởng nhớ công đức của các vị thiền sư và cầu cho quốc thái dân an, mùa màng bội thu. Lễ hội gồm phần lễ trang nghiêm và phần hội với nhiều hoạt động văn hóa dân gian đặc sắc như rước kiệu, múa rồng, đấu vật, hát chèo...
Chùa Đọi Sơn không chỉ là điểm đến tâm linh, mà còn là nơi giao hòa giữa thiên nhiên và con người, giữa quá khứ và hiện tại. Đến với chùa, du khách không chỉ được chiêm bái, lễ Phật mà còn có cơ hội tìm hiểu lịch sử, văn hóa Việt Nam thời Lý – một trong những thời kỳ rực rỡ của đất nước. Chùa Đọi Sơn – nơi lưu giữ những giá trị văn hóa trường tồn cùng thời gian.