Động Trà Tu hay còn được gọi với tên gọi khác là Động Lễ, thuộc địa phận xã Đông Sơn, thành phố Tam Điệp, tỉnh Ninh Bình, nằm trong khu di tích phòng tuyến Tam Điệp – một quần thể các di tích lịch sử ghi dấu cuộc chiến tranh giữa nghĩa quân Tây Sơn và quân Thanh vào cuối thế kỷ thứ 16 ở nước ta.
Năm 1789, vua Quang Trung cùng nghĩa quân Tây Sơn đã lựa chọn dãy núi Tam Điệp là ranh giới tự nhiên hiểm yếu, án ngữ giữa hai miền Trung – Bắc làm nơi đóng quân và xây dựng căn cứ trong 140 ngày trước khi tiến ra Thăng Long quét sạch 20 vạn quân Thanh viết nên trang sử vẻ vang của dân tộc Việt Nam.
Động Trà Tu nằm cách khu di tích Quèn Thờ 4km đường rừng, với diện tích hơn 200m2, bên trong động được thiên tạo giống một căn nhà bằng đá khổng lồ với nhiều lối rẽ, mỗi lối đi dẫn tới một “căn phòng nhỏ”, “trần” nhà lấp lánh nhũ đá vô cùng đẹp mắt. Nơi đây, các nhà khảo cổ học đã tìm thấy dấu tích của con người sinh sống vào thời kỳ văn hóa Hòa Bình, Bắc Sơn.
Động có hai hang là hang Sáng và hang Tối, từ cửa động đi vào ta bắt gặp hang Sáng với độ cao cửa hang là hơn 5m, chiều rộng hang tầm 7m, vào sâu bên trong hang phình to như một cái chai khổng lồ với chiều cao lên tới 15m, kéo dài gần 30m. Hang Sáng có lớp nhũ đá nhiều hình thù đặc sắc như hình quả phật thủ, hình ngà voi, con rồng, con trăn hay đàn rùa… Từ hang Sáng có lối nhỏ bên phải hang dẫn ta vào hang Tối, nơi đây như một căn cứ bí mật dài hơn 100m, từng đoạn lại có ngách rẽ trái, rẽ phải như dẫn ta đến với những “căn phòng nhỏ” khác nhau trong “nhà”.
Động Trà Tu với hệ thống hang động chằng chịt, tạo thành khối liên hoàn vững chắc đã góp phần tạo điều kiện thuận lợi cho nghĩa quân Tây Sơn yên tâm đóng quân chuẩn bị cho sự nghiệp lớn của nước nhà. Ngày nay, động Trà Tu vẫn giữ được nguyên vẹn vẻ đẹp thiên tạo đặc sắc của mình chắc chắn sẽ là điểm đến thú vị, hấp dẫn đối với du khách trong và ngoài nước.