Nhà thờ đá Phát Diệm – viên ngọc quý mang nét đẹp kiến trúc Á-Âu, là 1 trong 5 ngôi nhà thờ cổ trên 100 tuổi nhiều người biết đến nhất do tổ chức Kỷ lục Việt Nam (VietKings) công nhận.
“Phát Diệm” có nghĩa là phát ra cái đẹp. Cái tên không chỉ đẹp mà còn ẩn chứa sự độc đáo trong chất liệu cũng như kiến trúc xây dựng của công trình. Được xây dựng trong suốt 24 năm (1875-1899), quần thể Nhà thờ đá Phát Diệm được thi công hoàn toàn bằng thủ công chỉ với sức người và phương tiện làm việc thô sơ. Nguyên liệu được sử dụng chủ yếu là bằng đá (đá xanh, đá ngọc thạch) và gỗ lim. Chính những chất liệu này đã tạo nên yếu tố khác biệt giữa Nhà thờ đá Phát Diệm với các nhà thờ khác trong cả nước.
Kến trúc sư của công trình này là Linh mục Trần Lục hay còn gọi là cụ Sáu. Là người Việt Nam, nhưng lại được sớm tiếp cận với nền văn hóa công giáo phương Tây, cụ Sáu đã chính tay thiết kế nên lối kiến trúc độc đáo xây dựng quần thể nhà thờ đá Phát Diệm. Nhìn trên tổng thể, chúng ta sẽ thấy một quần thể nhà thờ công giáo hiện đại nhưng lại mang dáng dấp lối kiến trúc đình chùa đặc trưng của người phương Đông.
Có diện tích tổng thể lên tới gần 3.000m2, quần thể Nhà thờ đá bao gồm nhiều hạng mục khác nhau như: ao hồ, tượng đài, Phương Đình, Nhà thờ lớn, Nhà nguyện kinh thánh Rô Cô, Nhà nguyện kinh trái tim chúa, Nhà nguyện kinh thánh Giu-Se, Nhà nguyện kinh thánh Phê-Rô và các hang đá nhân tạo... Tất cả được bố trí trên một mặt bằng tổng thể hình chữ “Vương”, không gian đóng mở theo phong cách tạo cảnh phương Đông rất rõ nét, trước có hồ, sau có núi, không những làm cho phong cảnh thêm hữu tình mà còn thể hiện tư duy, quan niệm của người Á Đông “Tiền có thuỷ, hậu có sơn”, mọi việc sẽ diễn ra tốt đẹp, an lành cho cuộc sống hiện tại và mai sau.
Đặc biệt nhất ở Nhà thờ đá Phát Diệm khiến du khách khó thể quên được có lẽ là tinh hoa nghệ thuật hoa văn. Dưới bàn tay tài hoa của các nghệ nhân, hoa văn được chạm khắc trực tiếp lên những tảng đá nguyên khối, không hề cắt ghép. Hình ảnh Chúa Jesu, cây thánh giá, chùm hoa mân côi hay hình ảnh các vị Chúa… kết hợp với hình ảnh hoa sen, chữ hán, tứ linh “Long-Ly- Quy-Phụng” hay tứ quý “Tùng-Cúc-Trúc-Mai”… được tạc khắc lên những cột, kèo, hiên, vòm cửa một cách hài hòa. Có thể nói, quần thể nhà thờ đá Phát Diệm chính là biểu tượng của sự gặp gỡ giữa công giáo và tín ngưỡng truyền thống của dân tộc Việt Nam.
Nếu du khách có dịp đến với Ninh Bình, hay ghé thăm quần thể nhà thờ đá Phát Diệm - một kiệt tác về kiến trúc và nghệ thuật. Đây thực sự là điểm tham quan hấp dẫn không thể bỏ qua của du khách trong nước và quốc tế./.
