Chùa Duyên Ninh là ngôi chùa cổ được xây dựng từ thời Đinh – Tiền Lê, thế kỷ X. Chùa Duyên Ninh được dân gian lưu truyền là một trong những ngôi chùa “cầu Duyên” nổi tiếng ở Việt Nam.
Chùa Duyên Ninh còn có tên gọi khác là chùa Thủ tọa lạc ở thành Nội của Kinh đô Hoa Lư xưa, nay là thôn Chi Phong, xã Trường Yên, huyện Hoa Lư, tỉnh Ninh Bình. Chùa nằm trong vùng bảo vệ đặc biệt khu di tích cố đô Hoa Lư cũng chính là vũng lõi của Quần thể Danh thắng Tràng An.
Chùa Duyên Ninh cùng với chùa Am Tiên, chùa Kim Ngân, chùa Cổ Am, chùa Nhất Trụ là những chùa cổ được xây dựng thời Đinh – Tiền Lê nằm trong khuôn viên kinh thành Hoa Lư còn tồn tại đến ngày nay. Cũng như chùa Nhất Trụ, chùa Duyên Ninh là nơi thờ phật và các nhà sư thế kỷ 10 như Pháp Thuận, Khuông Việt và Vạn Hạnh.
Tương truyền, Chùa Duyên Ninh là nơi các công chúa thời Đinh – Tiền Lê thường qua lại. Tại đây, công chúa Lê Thị Phất Ngân con gái vua Lê Đại Hành và tướng công Lý Công Uẩn đã hẹn ước nên duyên vợ chồng và hạ sinh hoàng tử Lý Phật Mã (sau là vua Lý Thái Tông) vào năm 1000. Sau này khi Lý Thái Tông trở về đây dẹp loạn Khai Quốc Vương đã đổi tên chùa thành chùa Duyên Ninh. Cuối đời, Hoàng hậu Phất Ngân đã về đây tu hành và trông coi mộ phần thân phụ là Hoàng đế Lê Đại Hành. Cũng tại ngôi chùa này, Hoàng hậu đã tác hợp cho nhiều đôi lứa thành đôi và từ đó Duyên Ninh trở thành ngôi chùa cầu duyên ở Cố đô Hoa Lư. Cầu duyên được hiểu là cầu cho duyên phận, duyên tình, duyên số,... được như ý. Chữ duyên bao hàm sự may mắn, có yếu tố khách quan bên cạnh sự nỗ lực của con người. Chính vì vậy mà người ta thường đến đây để cầu duyên và cầu tự nếu hiếm muộn đường con cái.
Hơn 1000 năm đã trôi qua, những kiến trúc cổ của chùa hầu như không còn giữ được. Ngôi chùa hiện tại nằm theo hướng Đông Bắc, tựa lưng vào vách núi với kiến trúc giản dị bao gồm chính điện, nhà tổ, phòng khách, nhà ăn, vườn cây, tháp xá lợi. Từ thành phố Ninh Bình, du khách thập phương và Phật đi theo đường Tràng An qua khu du lịch sinh thái Tràng An khoảng 5km là đến chùa. Chùa Duyên Ninh là ngôi chùa linh thiêng nổi tiếng lại nằm gần các khu du lịch trọng điểm của tỉnh Ninh Bình vì thế mà thu hút rất nhiều du khách thập phương và Phật tử ghé thăm nhất là những dịp đầu Xuân mới. Về chùa Duyên Ninh du khách và Phật tử được trở về một thời huy hoàng lịch sử đất nước, chiêm ngưỡng vẻ đẹp hùng vĩ của thiên nhiên và dâng lời ước nguyện cầu cho duyên tình thuận lợi, năm mới may mắn và bình an trong cuộc sống./.
