Ninh Bình không chỉ là một điểm đến có nhiều danh lam thắng cảnh đẹp, mà còn là một vùng đất giàu giá trị văn hóa và lịch sử. Ninh Bình mang đặc trưng của vùng làng quê Bắc Bộ với những cánh đồng lúa rộng mênh mông, những dãy núi hùng vĩ trải dài, những con sông âm thầm chảy ra biển lớn. Ở nơi đây vẫn tồn tại những ngôi làng nhỏ mang nét đồng quê tuyệt đẹp, những nếp nhà ngói rêu phong, lũy tre xanh và chiếc cổng làng yên bình, giản dị như mang ta về với cội nguồn. Có thể nói rằng, Ninh Bình thật sự là hình ảnh của một “Việt Nam thu nhỏ”, rất độc đáo nhưng cũng rất thân quen.
Nằm trong tứ giác tăng trưởng du lịch Hà Nội - Hải Phòng - Quảng Ninh - Ninh Bình, Ninh Bình là vùng cửa ngõ miền Bắc, có vị trí địa lý thuận lợi, là nơi tiếp nối giao lưu kinh tế và văn hóa giữa khu vực Châu thổ sông Hồng và sông Mã, giữa vùng Bắc Trung Bộ với vùng đồng bằng Bắc Bộ thông qua các tuyến đường bộ, đường sông và biển, rất thuận tiện trong việc giao thương hàng hóa, đáp ứng nhu cầu vận chuyển khách đến Ninh Bình.
Địa hình Ninh Bình phân chia thành ba vùng tương đối rõ nét, vùng đồi núi ở phía Tây và Tây Bắc, vùng đồng bằng ở phía Đông và vùng ven biển ở phía Nam. Địa hình đa dạng là cơ sở phát triển hệ động thực vật phong phú, hình thành nhiều danh lam thắng cảnh đẹp, tạo điều kiện cho Ninh Bình phát triển những tuyến du lịch hấp dẫn, đưa tỉnh trở thành địa bàn du lịch quan trọng của vùng Bắc Bộ và cả nước.
Với 3/4 diện tích là đồi núi, địa hình karst đã tạo nên nhiều cảnh quan nên thơ, kỳ thú đặc biệt là các quần thể hang động như: Tam Cốc – Bích Động; Khu du lịch sinh thái Vân Long; Khu du lịch sinh thái Tràng An; Khu du lịch sinh thái động Thiên Hà; Khu du lịch sinh thái Vườn Chim Thung Nham;.... Khi đến mảnh đất Cố đô, du khách sẽ được phóng tầm mắt, ngắm nhìn những dòng sông chạy uốn lượn qua các dãy núi đá vôi, tạo thành vô vàn những hang động tự nhiên huyền ảo; chiêm ngưỡng bức tranh thiên nhiên nơi núi, động và chùa đan quyện, ẩn hiện giữa những cây đại thụ xanh biếc.
Khu du lịch sinh thái Tràng An
Những đặc điểm về địa hình và khí hậu đã tạo điều kiện cho Ninh Bình có diện tích rừng lớn nhất so với các tỉnh đồng bằng sông Hồng: trên 29 nghìn ha. Hệ sinh thái rừng ở Ninh Bình rất đặc sắc, có Vườn quốc gia Cúc Phương thuộc loại rừng nhiệt đới điển hình; Khu bảo tồn thiên nhiên đất ngập nước Vân Long, đặc trưng cho hệ sinh thái núi đá ngập nước có diện tích lớn nhất ở vùng Đồng bằng sông Hồng; Rừng đặc dụng núi đá Hoa Lư và rừng ngập mặn ven biển Kim Sơn có hệ sinh thái và cảnh quan phong phú. Trong đó Khu rừng đặc dụng Hoa Lư – Tràng An đã được UNESCO công nhận là di sản thế giới thuộc quần thể danh thắng Tràng An.
Ninh Bình có khoảng 18km bờ biển tại vùng đất mới Kim Sơn. Nơi đây Vinh dự được UNESCO công nhận là khu dự trữ sinh quyển thế giới, một trong tám khu bảo tồn đa dạng sinh học quan trọng nhất vùng châu Á - Thái Bình Dương. Bãi biển Kim Sơn với những dải cát mịn ven biển, dài 1800m, vẫn còn giữ gìn được sự hoang dã nguyên sơ, ngọt ngào hương vị phù sa và gió biển. Đến với Bãi Ngang - Cồn Nổi Kim Sơn, du khách được chiêm ngưỡng sự mênh mông của biển, của trời, bạt ngàn đồng cói non. Với một vùng đất phù sa mầu mỡ có khu rừng ngập nước quanh năm; dưới tán rừng có nhiều loài chim, thú, thủy sản sinh sống đã tạo nên một miền đất mới của thiên nhiên hoang dã.
Cố đô Hoa Lư xưa - hay Ninh Bình ngày nay, là nơi sinh ra và lớn lên của Vua Đinh Tiên Hoàng, vị vua đầu tiên đánh dấu một triều đại của một quốc gia độc lập - Nước Đại Cồ Việt. Mảnh đất Cố đô đã ghi những dấu ấn quan trọng về một thời vàng son của 3 triều đại: Đinh - Tiền Lê - Lý. Bởi vậy, hệ thống các di tích lịch sử - văn hóa ở Ninh Bình gắn liền với tín ngưỡng của vùng đất sinh Vua, sinh Thánh, sinh Thần.
Độc đáo Lễ hội Hoa Lư
Mang trong mình những dấu tích thăng trầm của lịch sử, nên các lễ hội văn hóa của Ninh Bình rất phong phú và đặc sắc, mang trọn vẹn hơi thở của văn hoá vùng đất châu thổ sông Hồng. Trong năm, tại Ninh Bình có tới 225 lễ hội truyền thống được tổ chức mang đậm yếu tố dân gian. Nét văn hóa ở Ninh Bình – vùng đất cố đô với nhiều lễ hội đặc trưng diễn ra vào mùa xuân, tưởng nhớ các anh hùng dân tộc, các vị anh hùng đã có công với đất nước, qua nhiều thời gian thăng trầm khác nhau. Tiêu biểu là Lễ hội cố đô Hoa Lư; Lễ hội chùa Bái Đính; Lễ hội đền Nguyễn Công Trứ; Lễ hội đền Thái Vi; Lễ hội Báo bản làng Nộn Khê, …
Ninh Bình cũng là đất tổ của nghệ thuật hát Chèo, là quê hương các làn điệu hát xẩm, ca trù và của nhiều làng nghề truyền thống. Tại Ninh Bình có 83 làng nghề truyền thống, đã làm nên những sản phẩm không chỉ đẹp mà còn đậm chất văn hoá và chứa đựng những giá trị cao đẹp của con người quê hương Ninh Bình. Nhiều làng nghề đã và đang được đưa vào khai thác phục vụ du lịch như làng nghề thêu ren Văn Lâm, chạm khắc đá Ninh Vân, gốm Gia Thuỷ, mỹ nghệ cói Kim Sơn, đồ gỗ Phúc Lộc, làng đá cảnh Bình Khang,…
Bởi vậy, “Việt Nam thu nhỏ” không chỉ đơn thuần là một lời ca ngợi mang tính hình tượng của Văn học, mà thật sự là đặc điểm đặc trưng của Ninh Bình. Với địa hình đa dạng đặc biệt, hệ động thực vật phong phú dồi dào và một bề dày lịch sử văn hóa lâu đời, Ninh Bình là một điểm đến lí tưởng cho du khách Việt Nam và du khách Quốc tế.